Polen nedir?

 

Polenler, tohumlu bitkilerin üreme organları olan çiçeklerinde bulunur. Bir polen tanesi tohumlu bitkilerin üremesi için temel olan erkek seks hücresidir ve erkek bitkilerin gametlerini (eşey hücrelerini) dişi bitkilere taşıyarak döllenmesini ve yeni bir bitkinin oluşmasını sağlar. Bir bitkiden salınır ve diğer bir bitkiye böcekler (entomophilous polenler) ya da rüzgar (anemophilous polenler) aracılığıyla taşınır.

Böcekle  tozlaşan renkli, hoş kokulu ve çiçekli bitkiler daha az sayıda, yapışkan, ağır polen taneleri oluştururlar ve sadece yakın temas ile allerjik reaksiyona yol açabilirler.

Rüzgarla tozlaşan bitkilerin ise renkli çiçekleri yoktur. Polen kaynağından çok uzak mesafelere kadar kilometrelerce yol katederek birçok kişide duyarlılığa neden olabilirler. Rüzgarla yayılan polenler daha küçük ve hafif olup kolayca havayollarına ulaşabilir ve daha alerjeniktir. Bol miktarda atmosfere dağılarak alerjik reaksiyonlara neden olurlar. Polen tanesi, bitki türüne göre farklı şekil ve boyutta (genellikle 2-60 mikrometre) olmaktadır ayrıca çıplak gözle görülmezler. Bunlar aslında çok fazla sayıda alerjenik proteinler içerirler.

Polen tanelerine basitçe allerjen taşıyıcıları olarak bakılabilir. Ancak polenin protein olmayan bileşenleri de vardır. Bireyler nadiren pür allerjene maruz kalır. Daha ziyade polen tanesi ya da polen kökenli granüller gibi allerjeni salan partiküllerle karşılaşır. Polen tanesi fizyolojik maruziyet şartlarında sadece allerjenleri salmaz, biyoaktif lipidleri de salar ki bunlar eozinofil ve nötrofilleri aktive ederler. İntakt polen taneleri ise, dendritik hücrelerin aktive olmasını ve olgunlaşmasını sağlar. Böylece polen, sadece allerjen taşıyıcı olarak değil, aynı zamanda allerjik immün yanıtın indüksiyon fazında adjuvan rolü de oynar.

Her bir polenin allerjenik etkisi şiddet ve etkinlik açısından farklılık göstermektedir. Örneğin bu özellik çam poleninde az iken çayır poleninde çoktur. Allerjik kişiler için önemli olan 3 ana grup polen vardır. Bunlar ağaç, çayır ya da çimen, ve otsu bitkilerin polenleri olup genel olarak sırasıyla ilkbahar, yaz ve sonbaharda ortaya çıkarlar. Yaprak döken ağaçların birçoğu allerjen etkisi olan polenler oluştururlar. Her bitkinin polenizasyon (polen yayma) dönemi farklı olmaktadır. İklim ve o bölgedeki bitki çeşitliliği gibi birçok faktörden etkilense de ağaçlar için polen dönemi genellikle erken (Mart-Nisan) ilkbaharda başlar ve kısa sürelidir. Polen sayısı çok yüksek olabilir ve ağaçlık bölgede yaşayan kişilerde ciddi yakınma ve belirtiler görülür. Ancak ağaç polenlerinin çayır polenleri kadar yüksek derecede allerjenik olmadığı düşünülmektedir.