İlaç Alerjisi belirtileri nelerdir?

Alerjik ilaç reaksiyonları belirli bir ilacın uygun dozda kullanımından sonra dakikalar- saatler içinde ortaya çıkan öngörülemeyen, zararlı, kişinin bağışıklık sistemi hücrelerinin beklenmeyen bir şekilde çalışması sonucu görülen belirti ve bulgulardır.

Allerjik ilaç  reaksiyonları tüm ilaç reaksiyonlarının %5-10’unu oluşturur. Hastalar tarafından sıkça dile getirilmesine rağmen gerçek ilaç allerjisi oranları oldukça düşüktür. Erişkinlerde ilaç allerjisi çocukluk çağına göre daha sık gözlenir.

En sık allerjiye neden olan ilaçlar antibiyotikler olup, bu grup içinde de özellikle penisilin ve sefalosporinler sorumlu ilaçlardır. İkinci sırada ağrı kesiciler gelir.

Epilepsi tedavisi için kullanılan ilaçlar, ameliyat sırasında narkoz için kullanılan ilaçlar, kanser ve romatizma tedavisinde kullanılan ve damardan verilen ilaçlar da allerjiye yol açabilir.

Risk Faktörleri

Uzun süreli ve tekrarlayan ilaç kullanımı, ilacın kas ya da damar içine uygulanması, ilacın kimyasal yapısının karmaşık olması ilaç ile ilgili riskleri oluşturur.

Kronik böbrek ya dakaraciğer hastalığı olma, sık antibiyotik kullanımını gerektiren bağışıklık sistemi yetmezliği ya da kistikfibrozis hastalığı olma, erişkin olma,  kadın cinsiyet, başka allerjik hastalık, genetik yatkınlık hasta ile ilgili riskleri oluşturur.

Belirtiler

Allerjik ilaç reaksiyonları genellikle erken (ilaç  alımını takiben ilk saatlerde) ve geç (ilk saatlerden sonra) olmak üzere ikiye ayrılır. Geç tip ilaç  allerjileri erken tipe göre daha sıktır.

Allerjik ilaç reaksiyonları sırasında en sık deri tutulumu olur ve kendini kaşıntı, nokta nokta ya da daha büyük kızarıklık ya da kabarıklık, ürtiker (kurdeşen) şeklinde gösterir. Buna dudaklarda, göz kapaklarında, yüzde  veya vücudun başka yerlerinde şişme de eşlik edebilir. Nadiren derinin büyük bir kısmında ve ağız içi, dudaklar gibi daha iç organları saran zarlarda yaygın su toplaması ve soyulmanın olduğu durumlar da görülebilir.

Öksürük, hırıltı, nefes darlığı, boğulma hissi gibi alt solunum yoluna; burun akıntısı, kaşıntısı, hapşırık, yutkunamama, dilde şişme gibi üstma, karın ağrısı, ishal gibi sindirim sistemine ve kan basıncında düşme, bayılma gibi  kalp-damar sistemine ait belirtiler görülebilir.

“En korkulan durum ise iki veya daha fazla farklı organ sistemi belirtilerinin bir arada görüldüğü hayatı tehdit eden allerjik reaksiyon(anafilaksi) gelişimidir. Erişkin ve yaşlılarda ilaçlar anafilaksinin en sık nedenidir.”

Tanı

İlaç allerjisini tespit etmeye yönelik genel bir test bulunmamaktadır. Sizin ilaç allerjinizin değerlendirilebilmesi için, daha önce hangi ilaçlar ile sorun yaşadığınız, ilaç alımı ile ortaya çıkan belirtilerin neler olduğu, bu belirtilerin şiddeti, nasıl ve ne kadar sürede düzeldiği gibi ayrıntılı bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Sizin verdiğiniz bilgilere dayanarak allerji uzmanınız tarafından gerekli testlerin planlanması yapılmaktadır.

İlaç allerjisini değerlendirirken hastanın ihtiyacına, daha önce yaşanan sorunun özelliğine göre şüpheli ilaçlar veya kullanabileceğiniz güvenli alternatif ilaçlar ile testler yapılmaktadır. Bunlar ilaçlar ile deri testleri ve/veya ilaç karşılaştırma testleridir. Deri testleri negatif sonuçlanırsa ilaç karşılaştırma testi yapılır. İlaç karşılaştırma testinde ilaç küçük dozlarda verilmeye başlanır ve eğer reaksiyon olmazsa belli aralıklarla doz giderek arttırılır ve hastanın alması gereken toplam doza tamamlanır. Reaksiyon gelişmezse ilaç allerjisi tanısı dışlanır, gelişirse ilaç allerjisi tanısı onaylanır.

 

Allerji uzmanınız tarafından seçilen ilaçlar ile uygun görülen testlerin  ilaç  ile yaşanan istenmeyen olaylardan 4-6 hafta sonra yapılması idealdir.

Tedavi

İlaca bağlı allerjik reaksiyon gelişirse ilk yapılacak sorumlu ilacı doktora danışarak kesmektir. Hafif döküntüler ilaçları ile tedavi edilebilir. Hayatı tehdit eden allerjik reaksiyon (anafilaksi) ise acil müdahale gerektiren tıbbi bir durumdur, hiç zaman kaybetmeden  acil servise başvurulmalıdır. Eğer  önceden bir değerlendirme yapılıp allerji uzmanı önermişse bireyin yanındataşıması önerilen  hazırepinefrin (adrenalin) otoinjektörü öğretildiği şekilde hemen üst bacak uyluk kası içine yapılarak en yakın sağlık kurumuna başvurulmalıdır.

Nadiren bazı hastalarda allerji yaratan ilacın mutlaka kullanılması gerekmektedir (örn, kanser tedavisi, bazı kan hastalıkları veya romatizmal hastalıklarda). Böyle durumlarda hastaneye yatırılarak doktor ve hemşireler tarafından çok yakın gözlem altında alacağı dozun milyonda bir dozundan başlanarak ilaç yavaş yavaş verilerek vücudunbu ilaca karşı  tepkisizliğe alışması sağlanır.

Önlemler

İlaç allerjisi şüphesi olan hasta, allerji uzmanı tarafından değerlendirilmeden ve uygun testler yapılmadan aynı ilacı/ aynı gruptan ilacı kullanmamalıdır.

İlaç allerjisi kesinleşen hasta kullanmaması gereken ilaçların isimlerini taşıyan bir belgeyi her zaman yanında bulundurmalıdır.

Çapraz ilaç reaksiyonlarının engellenmesi için hasta kendi ilaç allerjileri konusunda doktorunu mutlaka bilgilendirmelidir.

İlaç allerjilerinin geçici olup olmadığına ilişkin yeterince bilgi yoktur. Bu nedenle allerji uzmanı tarafından hasta değerlendirilip gerekli testler yapıldıktan sonra ilaç allerjisinin devam edip etmediğine karar verilmelidir.